პირამიდების საიდუმლოს ახალი ამოხსნა

მალხაზ რუსაძე

სტატია გამოქვეყნდა ჟურნალ PLAYBOY-ში

ქართველი მეტერეოლოგის აღმოჩენამ მსოფლიო ეგვიპტოლოგიას ახალი ჰორიზონტები გადაუშალა

საქართველოში სულ რამდენიმე ეგვიპტოლოგი მეცნიერია, უფრო ცოტა, ვიდრე თითზე ჩამოსათვლელი: ქალბატონი მანანა ხვედელიძე, ბატონი ლევან ქურდიანი და ჩემი შვილი თაკო, რომელმაც ეგვიპტოლოგობა გადაწყვიტა, მაგრამ ჯერჯერობით მომავალი ეგვიპტოლოგის კატეგორიაში თუ გავა.
ქართული ეგვიპტოლოგიური სკოლა კი, თუ არსებობს, მხოლოდ ჩანასახის მდგომარეობაში.
ამ ფონზე ეგვიპტოლოგიაში ახალი სიტყვის თქმა სენსაცია თუ არა, და დიდი მოულოდნელობა მაინც იყო.
მით უმეტეს, როდესაც ეს ახლად მოვლენილი `ეგვიპტოლოგი” სულ არ იყო ეგვიპტოლოგი. დიპლომის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, მას მხოლოდ მეტეოროლოგის განათლება ჰქონდა და აქვს.
ყველაფერი შვილის დაბადების დღეზე დაიწყო, როდესაც გიზო ვაშაკიძემ ბავშვის საჩუქრებიდან ილუსტრირებული ენციკლოპედიის ახლად გამოცემული ტომი გამოაძვრინა და თვალიერებას შეუდგა.
ერთ ერთ ილუსტრაციაზე, რომელიც ეგვიპტურ თემას განიხილავდა, ხეოფსის პირამიდა იყო გამოსახული თავისი პირველქმნილი სახით, ანუ თეთრი, სარკესავით დამუშავებული, მარმარილოთი მოპირკეთებული და ძალიან ლამაზი. კარგ ილუსტრაციას პროფესიონალი და კარგადვე ერუდირებული მხატვრის ხელი ეტყობოდა.
ფერი, რაკურსი, შუქ-ჩრდილები, განათება, ყველაფერი სახეზე იყო, განსაკუთრებით შუქ-ჩრდილები. გიზოს ყურადღება სწორედ შუქ-ჩრდილებმა მიიპყრო.
აბსოლუტურად სპონტანურად გაჩნდა იდეა, რომ პირამიდის დახრილ კედელს უნდა აერეკლა მზის სხივი, რომელიც პირამიდის ირგვლივ ნიადაგზე განაწილდებოდა. ამას პირამიდის გარშემო ტემპერატურის მატება უნდა გამოეწვია, მაშინ როდესაც მარმარილოს პირამიდა ცივი რჩებოდა. წარმოიშობოდა მაქსიმალურად ცივი ცენტრი და მაქსიმალურადვე ცხელი გარემო. ამ ორი კომპონენტის გაერთიანებას შეეძლო უმართავი მეტეოპროცესები გამოეწვია _ თუნდაც ტორნადო. ასეთი აზრი რა თქმა უნდა მხოლოდ მეტეოროლოგს შეიძლებოდა მოსვლოდა თავში...
იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ ყველაფერი ეს საგანგებოდ იყო გათვლილი. მართალია აზრი კონკრეტული და ერთი შეხედვით ჩამოყალიბებული ჩანდა, მაგრამ მას გადამოწმება, გამოკვლევა და დასაბუთება ჭირდებოდა.
გიზო ამუშავდა. ამუშავდა პირამიდების ფენომენის გამოსაკვლევად, თორემ მუშაობით ისედაც მუშაობდა... `იბერკომპანის” ბენზინგასამართ სადგურზე.
მისთვის ახალი ცხოვრება დაიწყო. სამუშაოსაგან თავისუფალ დროს, რომელიც არც ისე ბევრი ჰქონდა, ბიბლიოთეკაში და გარაჟში მოწყობილ ლაბორატორიაში ატარებდა. ამ კუსტარულ ლაბორატორიაში მოგვიანებით გიზომ საშუალო ზომის ტაშტში პატარა, `ოთახის ტორნადოების~ ხელოვნური გამოწვევა შესძლო.
გიზოს პირველი ვარაუდი გამართლდა. პირამიდის მიერ არეკლილი სხივის მის ირგვლივ ტერიტორიაზე განფენას და ნიადაგის გადახურებას პირამიდის კედლის სწორედ 50 გრადუსიანი დახრა უზრუნველჰყოფდა.
პირველი ვარაუდის გამართლებას მეორე მოჰყვა. კარგმა მეტეოროლოგიურმა განათლებამ მას პალეოკლიმატური კვლევის ჩატარების საშუალებებიც მისცა. აღმოჩნდა, რომ ძველ ეგვიპტეში ჰაერის ტენიანობა დღევანდელთან შედარებით 168% ით მაღალი იყო.
კომპლექსური ანალიზის სურათი დაიდო: ცხელი გარემო, ჭარბტენიანი ატმოსფერო, ცივი ცენტრი (პირამიდის სახით) და ტორნადოს წარმოქმნას ხელს აღარაფერი უშლიდა. რა აუცილებლობა უნდა ყოფილიყო გამოეწვიათ ასეთი უმართავი და თან დამანგრეველი ენერგიის მქონე მოვლენა?
ტორნადოს ვერსია იეროგლიფების გამოკვლევითაც დადასტურდა. გიზომ ამ სფეროშიც უზარმაზარი მნიშვნელობის აღმოჩენა გააკეთა _ მან ამოხსნა იმ იეროგლიფების მნიშვნელობა, რომლების გაშიფვრაც აქამდე ვერავინ მოახერხა. ამის შედეგად ბევრი აქამდე წაუკითხავი ძველეგვიპტური წარწერის წაკითხვა შესაძლებელი გახდა.
ნაშრომი ეგვიპტურ პირამიდებზე დასრულდა და ხელნაწერის სახითაც დაიდო, თუმცა მისი გამოქვეყნების პერსპექტივა ბუნდოვანი ჩანდა _ ბენზინგასამართი სადგურის თანამშრომლად ჩამოყალიბებულ მეცნიერ მეტეოროლოგს წიგნის გამოსაცემი თანხები არ ჰქონდა.
ერთი უცნაური კანონზომიერებაა _ ეგვიპტურ პირამიდებს თან ყოველთვის აუხსნელი გვერდითი მოვლენები სდევს. სერიოზული ინფორმაცია მათ შესახებ ყოველთვის გაიკვლევს გზას და საჭირო კალაპოტში მოექცევა.
ერთი სიტყით, გიზოს პირამიდული კვლევების ირგვლივ ნამდვილი საჭადრაკო პარტია გათამაშდა. ჯერ იყო და პირდაპირ ბენზინგასამართ სადგურზე ჟურნალისტმა მიაკითხა, რომელსაც სხვა ჟურნალისტისაგან ამბად გაეგო გიზოს ნაშრომის შესახებ. არ არსებობს ორგანიზაცია, რომელიც ჟურნალისტის ვიზიტს ყურადღების გარეშე დასტოვებს _ გიზოს ამბავი მისმა უშუალო უფროსმა, ბაჩანა ადამიამ გიზოსაგან მოისმინა და სერიოზულად ჩაფიქრდა. ეს უკვე ამ მისტიკური საჭადრაკო პარტიის მეორე სვლა იყო, რომლის შედეგადაც გიზომ ბაჩანას მოძიებული თანხებით წიგნი გამოსცა, რუსულად თარგმნა და თავის წიგნიანად მოსკოვში აღმოჩნდა!
მოსკოვში შედგა ვაშაკიძის ნაშრომის კითხვა და წიგნის პრეზენტაცია, რომელმაც სამეცნიერო წრეებში ცოტა არ იყოს და, ფურორი გამოიწვია.
`...კონცეფცია უჩვეულო და ახალი, მაგრამ ისტორიულად დასაბუთებულია. მე არ ვიცი რა მოთხოვნები აქვთ წაყენებული ამ დისერტაციას საქართველოში, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ ექსპერტთა საბჭო არ შეცდება, თუ გიზო ვაშაკიძეს ამ ნაშრომისათვის მიანიჭებს არა მარტო მეცნიერებათა კანდიდატის, არამედ გეოგრაფიულ მეცნიერებათა დოქტორის წოდებას. მის ნაშრომში თანაბარი ინტენსივობით არის ერთმანეთთან დაკავშირებული ისტორია, გეოგრაფია, ატმოსფეროს ფიზიკა.~
ეს შეფასება გ.ს. გოლიცინს _ რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსს და ატმოსფეროს ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორს ეკუთვნის.
`...მიუხედავად სხვადასხვა მკვლევართა მიერ ჩატარებული მრავალჯერადი მცდელობებისა და მრავლობით გამოთქმული ვერსიებისა, მონოგრაფიის ავტორმა მოახერხა შემოთავაზებული ჰიპოთეზის კოპლექსური დასაბუთება მეცნიერების სხვა და სხვა სფეროებიდან...
მონოგრაფია ძირითადად სამეცნიერო ისტორიულ მონაცემებზე, ფაქტებზე და ლაბორატორიული მოდელირების შედეგებზეა დაფუძნებული. რაც საშუალებას იძლევა, მონოგრაფიაში გაშუქებული ახალი კონცეფცია გამოყენებულ იქნას მთელი რიგი სამეცნიერო პუბლიკაციების მოსამზადებლად.~
ეს კი ასტრონავტიკის საერთაშორისო აკადემიის ნამდვილი წევრის, კოსმიურ კვლევათა ინსტიტუტის აქტიური დიაგნოსტიკის ლაბორატორიის ხელმძღვანელის,
ფიზიკა-მათემატიკურ მეცნიერებათა დოქტორის, პროფ. გ.გ. მანაგაძის დასკვნაა.
თუ ამ მოსკოვურ პრეზენტაციას საჭადრაკო პარტიის მესამე სვლად ჩავთვლით, პრეზენტაციაზე ამერიკელი სამხედრო ატაშეების დასწრება უკვე მეოთხე სვლა იყო. გულგრილები არც ისინი დარჩენილან _ ატაშეებმა პრეზენტაცია გიზოს წიგნებით, ფოტო მასალით და ლაბორატორიული კვლევის ჩანაწერებით დახუნძლულებმა დატოვეს.
გიზოს აღმოჩენას მეტეოროლოგები, გეოგრაფები და ფიზიკოსები უფრო დიდი ხალისით სეხვდნენ, ვიდრე ეგვიპტოლოგები. მიზეზი მარტივია _ მისი თეორიის აღიარების შემთხვევაში აქამდე მიღებული იეროგლიფების გაშიფვრის მეთოდი... უბრალოდ უქმდება.
გიზოს თეორიის აღიარება ჯერჯერობით მომავლის საქმეა, თუმცა ერთ რამეზე უკვე აღარავინ დაობს _ მისმა ნაშრომმა მეცნიერების წინაშე ახალი კითხვები დასვა და მათზე პასუხის გაუცემლად ვერც მისი ჰიპოთეზის უარყოფას შეძლებს ვინმე.
მეტეოროლოგები ვარაუდობენ, რომ გიზოს აღმოჩენამ შეიძლება არა მხოლოდ ეგვიპტოლოგია `ამოატრიალოს~, არამედ კაცობრიობას ტორნადოების პროგნოზირებასა და თავიდან აცილებაშიც დაეხმაროს.
თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტმა გიზო ვაშაკიძეს დოქტორის წოდება მიანიჭა.
დღესდღეობით მის წიგნს, `პერსონალური ტორნადო ფარაონის სულისათვის” პენტაგონის სპეციალისტები სწავლობენ. მათ დასკვნას, რომელიც ალბათ საბოლოო არ იქნება, შეიძლება ახალი სვლებიც მოჰყვეს.



გიზო ვაშაკიძე _ `პერსონალური ტორნადო ფარაონის სულისათვის~

მსოფლიოს 7 საოცრებიდან მხოლოდ და მხოლოდ პირველი შემორჩა _ ხეოფსის პირამიდა. რისთვის აიგო პირამიდები? _ამ კითხვაზე მეცნიერები დღემდე თავს იმტვრევენ. ინტერესი პირამიდების მიმართ განსაკუთრებით მეოცე საუკუნეში გამძაფრდა. უამრავმა სპეციალისტმა სცადა პირამიდების გამოკვლევა, მათ შორის თანამედროვე საშუალებებითაც: კოსმოსური ხომალდებით, ვერტმფრენებით, ულტრაიისფერი სხივებით აღჭურვილი კაცობრიობა ცდილობს ამოიცნოს პირამიდის საიდუმლო.
არსებობს მრავალი ვერსია თუ ჰიპოთეზა. მეცნიერთა ერთი ნაწილის მიერ გამოთქმული, ყველაზე პოპულარული ვერსიით, პირამიდა წარმოადგენდა ობსერვატორიას, ხოლო მისი კედლების დახრის კუთხე ასტრონომიული მიზნებისთვის ყოფილა შერჩეული და იგი სპეციალურად ყოფილა მიმართული პოლარული ვარსკვლავისაკენ.
მეცნიერთა სხვა ჯგუფის განცხადებით კი ეს ვერსია უსაფუძვლო გამოდგა, რადგან ხეოფსის პირამიდის თავზე არსებული სიბრტყე, რომელზეც ობსერვატორია უნდა მდგარიყო, თურმე ადრე არ არსებობდა, ხოლო პოლარული ვარსკვლავი პირამიდების მშენებლობის დროს სულ სხვაგან მოჩანდა ცაზე, ვიდრე დღეს ჩანს.
დროთა განმავლობაში პირამიდების გამო შეიქმნა ციფრული მისტიკა. მკვლევართა ერთი ნაწილი თავშეკავებას იჩენს მისტიკური აზროვნების მიმართ. სხვები ამბობენ, რომ პირამიდები მხოლოდ ფარაონთა სამარხებია, მათი გრანდიოზულობა და თვითმყოფადი ფორმები კი ფარაონთა განდიდებასა და მათი ნეშთების კარგად დამალვას ემსახურებოდა.
ამით, ჩემი აზრით, ისინი გაურბიან პასუხის გაცემას რთულ კითხვაზე, ვინაიდან ფაქტი ფაქტად რჩება _ პირამიდების დანიშნულება დღემდე საიდუმლოებითაა მოცული.
რით შეიძლება ეს აიხსნას?
შეგახსენებთ, რომ ძველი ეგვიპტელი მეცნიერები იგივე ღვთისმსახურები იყვნენ. ისინი არა მარტო პირადი და ყოფითი პრობლემების გადასაწყვეტად, არამედ ღვთისმსახურებისთვისაც ეჭიდებოდნენ მეცნიერებას. ანუ რელიგია და მეცნიერება ძველ დროში ერთ ადამიანში ერთიანდებოდა. დღეს კი ეს ორი ცნება სრულიად დაშორდა ერთმანეთს. შეიძლება სწორედ ეს გახდა იმის მიზეზი, რომ პირამიდის დანიშნულება დღემდე გაუხსნელი დარჩა.
მივყვეთ პირამიდების მშენებლობის ქრონოლოგიას. პირველი საფეხურებიანი პირამიდა ფარაონ ჯოსერისათვის აშენდა. ეს დედამიწაზე ქვის პირველი მონუმენტური ნაგებობაა. ჯოსერის პირამიდის არქიტექტორი იმხოტეპი, ეგიპტური გადმოცემით ქვით მშენებლობის ფუძემდებელი იყო. იმხოტეპმა თავისი სიბრძნე ადამიანთა მკურნალობაშიც გამოავლინა. ამის გამო პტოლომეების ეპოქაში იგი მკურნალობის ღვთაების რანგში აიყვანეს. იმხოტეპმა შეცვალა ტრადიციული ეგვიპტური სამარხის, `მასტაბას~ ფორმა საფეხურიანი პირამიდის ფორმით, რომელიც კლდეს მოგვაგონებს. მანვე ტრადიციული სამშენებლო მასალის _ აგურისა და ხის ბოძების ნაცვლად ახალი მასალა _ კლდიდან ამოკვეთილი ქვები გამოიყენა.
როგორც ხედავთ, ორივე ცვლილებისას ფიგურირებს სიტყვა კლდე. ამ სიტყვის ხმარება შეიძლება პირამიდების დახასიათებისას, ვინაიდან ისინი ტოვებენ კლდის შთაბეჭდილებას და მათი უმეტესობა სწორედ კლდიდან ამოჭრილი ქვით არის ნაშენი.
ამ გარეოებას შემდეგი ახსნა აქვს _ პირამიდა არის ბუნებაში არსებული კლდის ანალოგი. კლდეზე დაკვირვებებით ეგვიპტელებმა დაადგინეს ტორნადოს ჩამოყალიბების მასტიმულირებელი მიზეზები, რის შედეგადაც აშენდა ხელოვნური კლდე, ანუ პირამიდა.
ტექნიკური ლიტერატურიდან ცნობილია, რომ ტორნადოს გამოწვევის ხელშემწყობი პირობებია: 1. ტენიანი ჰავა 2. კონტრასტული ტემპერატურა. 3. წყლის ზედაპირი (ოკეანე, ზღვა, ტბა, წყალსაცავი).
სწორედ ეს არის იმის მიზეზი, რომ ტორნადოები დღეს ყველაზე ხშირად ამერიკის ცენტრალურ შტატებში გვხვდება, სადაც მექსიკის ყურიდან და კარიბის ზღვიდან კონტინენტი ჭარბტენიანი ჰაერით მარაგდება, კონტინენტის სიღრმეში კი ჩრდილოეთით იჭრება ცივი ჰაერის მასები, რომლებიც თბილ, ტენიან ჰაერის მასებს ეჯახება. ამ ადგილებში მრავლადაა ტორნადოს ჩამოყალიბების სტიმულატორები, ანუ ტემპერატურის არათანაბარი განაწილების ობიექტები _ კლდეები, კანიონები, ქვაბულები და ა.შ.
ისტორიული წყაროები ცალსახად ადასტურებენ, რომ წარსულში ეგვიპტეში, პირამიდების მშენებლობის პერიოდში, გაცილებით უფრო რბილი და ტენიანი ჰავა იყო, ვიდრე დღესაა. მოპოვებული მონაცემების მიხედვით, ძველ დროს აღმოსავლეთ აფრიკაში ნალექების რაოდენობა დღევანდელზე 165%-ით მეტი იყო. ჰეროდოტეს ცნობით, `როდესაც მდინარე ნილოსი დიდდებოდა, იგი ტბორავდა მთელს ქვეყანას. მარტო ქალაქები მოჩანდა წყლის ზევით... ამ დროს გემებით მგზავრობისას სარგებლობდნენ არა მდინარის კალაპოტით, არამედ პირდაპირი უმოკლესი გზემით. მაგალითად ნოვკრატუსიდან მემფისში მგზავრობდნენ თვით პირამიდების გვერდის ავლით.~
ძლიერი სიცხე დატბორილი ეგვიპტის თავზე მდებარე ჰაერს შესძენდა უდიდეს ტენს, რაც თავის მხრივ ტორნადოს წარმოშობისთვის იდეალურ პირობებს შექმნიდა.
რატომ შეიძლება ჩაითვალოს კლდე ან პირამიდა ტორნადოს გამომწვევ ფაქტორად?
სნეფრუს თეთრი პირამიდის დახასიათება: სიმაღლე _ 100 მეტრზე მეტი; დახრის კუთხე _ 50 გრადუსი; მოპირკეთების ქვა _ თეთრი ფერის.
რა მნიშვნელობა აქვს პირამიდის ამ მაჩვენებლებს?
მათი დანიშნულება ძელზე უბრალოა _ მოგეხსენებათ, თეთრი ფერი იდეალურად ირეკლავს მზის სხივს, მითუმეტეს, რომ ეგვიპტელი მშენებლები პირამიდის გარემოპირკეთების ქვას სარკესავით აპრიალებდნენ.
ოდნავ სხვანაირად, ვთქვათ 30 გრადუსით დახრილი კედელი არეკლილ მზის სხივებს სივრცეში გაშლიდა და მზის სითბო ჰაერში გაიფანტებოდა, 50 გრადუსით დახრილ კედელზე შუადღით დაცემული სხივების უმეტესობა კი პირამიდის იგვლივ ტერიტორიაზე განაწილდებოდა.
ასხლეტილი მზის სხივების სითბო პირამიდის გარშემო ნიადაგს ძლიერ ახურდებდა, რაც თავის მხრივ ჰაერის ძლიერ გათბობას განაპირობებდა. თვითონ პირამიდის კედლები მზის სხივების არეკვლის გამო არ თბებოდა. შესაბამისად არ თბებოდა მის თავზე ჰაერიც. მთელი ეს პროცესი ტემპერატურის მკვეთრ ცვლილებას ქმნიდა. პროპორცია ასეთი იყო _ ცივი ცენტრი (პირამიდა) _ ცხელი გარემო.
ფარაონ სნეფრუს შემდეგ გამეფდა მისი შვილი, ფარაონი ხეოფსი. ქაიროს გარეუბანში ხეოფსმა ააგო უდიდესი პირამიდა, რითაც საფუძველი ჩაუყარა სამარხთა უდიდეს კომპლექსს ეგვიპტეში. ამ კომპლექსში განლაგებულ პირამიდებს მსოფლიო გიზას პირამიდების სახელით იცნობს. მამის მიერ აშენებული სამი პირამიდიდან ხეოფსი იმეორებს სწორედ თეთრი პირამიდის ძირითად მაჩვენებლებს: სიმაღლე _ 146.5 მეტრი; დახრის კუთხე _ 50 გრადუსი; მოპირკეთების ქვის ფერი _ თეთრი. ეს ფაქტი კიდევ უფრო ამყარებს იმ აზრს, რომ პირამიდის სწორედ ამ მოდელმა გაამართლა თავისი დანიშნულების აღსრულებით.
ცივი და ცხელი ჰაერის ერთმანეთთან შეჯახება და ხახუნი ჰაერს ელექტრულად მუხტავდა. ამის შედეგად პირამიდის თავზე ჰაერის სვეტი განათებული სვეტის სახეს იღებდა. ეს ხსნის თავად სიტყა პირამიდის მნისვნელობასაც.
ამ სიტყვის ფუძეა `//////////////~ _ ცეცხლი. მეცნიერებმა ვერ ახსნეს პირამიდისა და ცეცხლოვანი სვეტის ურთიერთკავშირი, რის გამოც ეს ფაქტი მიივიწყეს და ახლა სიტყვა პირამიდის წარმოშობის ახალ ვერსიებს ეძებენ. არადა ძველ ბერძნებს ზუსტად ის სახელი დაურქმევიათ პირამიდისთვის, რასაც ის იწვევდა.
ლეგენდა გვამცნობს: გარდაცვლილი ფარაონის ნეშთს პირამიდაში ასვენებდნენ. ფარაონის მუმიას ტოვებდა `კა” (სული). დატოვებდა რა სამარხ ოთახს, `კა” მიემართებოდა პირამიდის წვერისაკენ, სადაც მას ელოდებოდა ფარაონების მამა-მზის ღმერთი `რა”, თავის მხედრით, საიდანაც გარდაცვლილი ფარაონის სული იწყებდა მოგზაურობას მარადისობაში~.
ჩვენი წიგნის მეტეოროლოგიურ ნაწილში არის მტკიცებულებანი იმისა, რომ პირამიდაზე ციდან ეშვებოდა ტორნადო, ხოლო ეგვიპტური ლეგენდები გვამცნობენ, რომ პირამიდის წვერზე ეშვებოდა ღვთაება `რა~ მხედრით. აქედან გამომდინარე შეიძლება ითქვას შემდეგი _ იმას, რასაც ჩვენს ეპოქაში ვეძახით ტორნადოს, ძველი ეგვიპტელები 5 ათასი წლის წინათ ეძახდნენ `რა~-ს მხედარს.
რომელ იეროგლიფებსი შეიძლება ვეძებოთ ინფორმაცია პირამიდის დანიშნულების შესახებ? ადამიანს სჩვევია რაიმე საგანს, დანადგარს, ობელისკს თუ შენობას მისი დანიშნულება ზედვე წააწეროს.
იეროგლიფი ///////////////// სწორედ პირამიდის კედლიდანაა ამოხატული. ამასთან მისი მეხუთე ფიგურა თავად პირამიდაა. ასე რომ არაა გასაკვირი, თუ ამ იეროგლიფებში საუბარი თავად პირამიდაზე და მის დანიშნულებაზე იქნება. შევიტანოთ იეროგლიფი წრეში.
///////////////შენიშვნა გვერდი ამწყობს-----აქ ნახატია ---- ლევანი/////////////////
იეროგლიფის მეხუთე ფიგურა ყველასათვის კარგად ცნობილი სამკუთხედი პირამიდაა.
იეროგლიფის მეორე და მეოთხე ფიგურა ფრინველის ორი ფრაგმენტია. პირველი დიდი ზომის მიწაზე მჯდარი მტაცებელი ფრინველია, რომელიც მზად არის ასატაცებლად, ასაყვანად, ასამაღლებლად... მეორე ცაში აფრენილი ფრთაგაშლილი ჩიტია, რომელიც სიშორის გამო ძალიან პატარა ჩანს. სხვა რა სიტყვებით შეიძლება აღიწეროს მტაცებელი ფრინველის ამ ორი ფრაგმენტის მოქმედება, თუ არა `ცაში ასვლა, ამაღლება, ატაცება~. აქდან გამომდინარე, ჩიტებს შორის მოთავსებული ელიფსი ცის კონტური უნდა იყოს.
ელიფსის ფიგურის შესახებ მეცნიერებს ერთგვაროვანი პასუხი არა აქვთ. ჩემი აზრით, ელიფსი მართლაც შეიძლება იყოს ცის კონტური და აი, რატომ: ცნობილია, რომ ნებისმიერი ფიგურა ადამიანს ფურცელზე მისი კონტურის დახატვის საშუალებით გადააქვს. თუ თქვენ ახედავთ სუფთა ცას ისე, რომ ცის და მიწის შემაერთებელი კონტურები არსად ჩანდეს, თქვენს წინ გადაიშლება სიცარიელე ყოველგვარი კონტურის გარეშე _ ცა უკიდეგანოა. იგი უფრო დიდია, ვიდრე ჩვენი თვალსაწიერი, მაგრამ ჩვენ ვხედავთ ამ დიდის მხოლოდ ნაწილს, ე.ი. ცის ეს ხილული ნაწილი ექცევა რაღაც ჩარჩოში და ეს ჩარჩო არის ჩქვენი თვალის ჩარჩო. ამ ელიფსური ფორმის ჩარჩოში ვხედავთ იმხელა ცას, რამხელაც ეტევა ჩვენს თვალსაწიერში, ე.ი. ელიფსურ კონტურში.
დაგვრჩა იეროგლიფის პირველი ფიგურა. თუ სხვა ფიგურებს კარგად დავაკვირდებით, ვნახავთ, რომ იმ ფიგურებს, რომლებიც მიწაზე დგანან, ფუძე მკვეთრად აქვთ გამოხატული და მათი ფორმა დგომის დროს არავითარ მიწიერ, ფიზიკურ კანონებს არ არღვევს. იეროგლიფის პირველი ფიგურით გამოსახული საგანი ვერ იდგება მიწაზე. ეს შეუძლებელია. მისი ფუძე აშკარად ცაა, რაც ხასგასმულია კიდეც ნახატში. ამ იეროგლიფის აღწერა სხვადასხვა სიტყვებით შეიძლება:
1. მისი ფუძე ცაშია. ზედა ნაწილი გაბერილი აქვს, მიწისკენ კი ვიწროვდება;
2. `რა~-ს მხედარი _ იგი ჩამოვიდა ციდან პირამიდაზე და აიყვანა იქიდან ცაში;
3. ტორნადო _ იგი ცაში იბადება, მისი ფუძე, გაბერილი ნაწილი ცაშია და ვიწროვდება მიწისაკენ. მიწაზე ჩამოსულს შესწევს ცაში ატაცების უნარი.

იეროგლიფი ///////////// მთლიანობაში ასე იკითხება: `რა~-ს მხედარმა აღამაღლა ცაში პირამიდიდან `კა~ (სული). ქართულ ტექსტს დაემატა სიტყვა სული, რომლის აღმნიშვნელი ფიგურა იეროგლიფზე გამოსახული არ არის. ამას შეიძლება შემდეგი ახსნა ჰქონდეს: ვინაიდან სული უხილავია და მისი კონტური არავის უნახავს, შესაძლოა მას ეგვიპტელები არანაირი ფიგურით არ გამოხატავდნენ. ეს იეროგლიფი სამარხშია გამოსახული. იეროგლიფის მეხუთე ფიგურა ///////////// თავად სამარხია. ძველი ეგვიპტელები სამარხს `კას~-ს (ანუ სულის) სახლს უწოდებდნენ, ასე რომ მიღებულ წინადადებაში `კა~-ს სახლიდან `კა~-ს ამაღლების ფაქტზე სუბარი სრულიად ლოგიკური და გამართლებულია.

მეცხრამეტე საუკენეში დედამიწაზე არსებულ ცრუ-სწავლებებს დაემატა ახალი ცრუ-სწავლება _ შამპოლიონის იეროგლიფების შერეული ფონეტიკურ-სიმბოლური კითხვის მეთოდი. იეროგლიფებზე მსჯელობისას საზოგადოების უმეტესი ნაწილი მპასუხობდა: შამპოლიონი _ ეს ხომ იეროგლიფების კითხვის ფუძემდებელია. აქ დასმული წარტილით მთავრდებოდა მათი ცოდნა იეროგლიფების შესახებ.
შამპოლიონის აზრით, თავდაპირველად ეგვიპტელები პიკტოგრაფიული დამწერლობით სარგებლობდნენ, რაც ნიშნავს ფიგურების დახატვით მათი პირდაპირი მნიშვნელობის მიღებას, მაგ.: ///////// _ მზე. ////////////// ჭამა; /////////// _ სიბერე. შემდეგ საჭიროებამ მოიტანა ადამიანთა სახელების ჩაწერა. ადამიანის სახელს ვერანაირად ვერ
გამოხატავ სიმბოლური ფიგურით, ამიტომ ეგვიპტელებმა იპოვეს გამოსავალი _ იეროგლიფებიდან გამოყვეს რამდენიმე ფიგურა, რომლებიც იკითხებოდა, როგორც მათ მიერ აღნიშნული სიტყვის პირველი ასო, ამ ასოების ჯამი კი იძლეოდა სახელს. ასე ჩაწერილი სახელები მათ ოვალური ჩარჩოებით გამოყვეს. ამ ჩარჩოებს კარტუშები ეწოდება. ( //აქ სურათია///)
ამ მეთოდით წაიკითხა შამპოლიონმა ფარაონთა სახელები, მაგრამ შემდეგ, როცა კარტუშების გარეთ დახატული იეროგლიფების გაშიფვრა გაუჭირდა, ეს მეთოდი კარტუშების გარეთაც გამოიყენა. რაც შეეხება სიმბოლური მნიშვნელობის ფიგურებს _ მისი აზრით იეროგლიფებში ასეთი ფიგურებიც არის, ოღონდ ძალიან ცოტა. ეს არის მთელი სხვაობა შამპოლიონის შერეულ მეთოდსა და სიმბოლურ მეთოდს შორის. ახლა კი ვნახოთ, რას გვეუბნებიან იეროგლიფების შესახებ ის ავტორები, რომელთა დროსაც ცოდნა ეგვიპტური დამწერლობის შესახებ ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო:

1. დიადორ სიცილიელი ქრისტეს შობამდე პირველ საუკუნეში ხაზგასმით ამბობს, რომ `ეგვიპტელების წერილი სიტყვების მარცვლების შეერთებით კი არ დგება, არამედ გამოსახულ ფიგურებში არის მეტაფორული აზრები~.
2. იგივე აზრისარიან ჩვენი წელთაღრიცხვით მეორე საუკუნეში მცხოვრები რომაელი მწერალი აპულეუსი, ქრისტეს შობამდე პირველი საუკუნის ფილოსოფოსი ხერემონი, აგრეთვე პლუტარქე, პლოტინი, ტაციტუსი, დიონ კასი, ამიან მარცელინი და სხვები. ეს მეცნიერები ჩევენი წეთაღრიცხვით 394 წლამდე ცხოვრობდნენ, ამ ეპოქაში კი ჯერ კიდევ ფუნქციონირებდა იეროგლიფური დამწერლობა, ასე რომ მათ, შამპოლიონისგან განსხვავებით, ყველა შესაძლებლობა ჰქონდათ, ზუსტად სცოდნოდათ იეროგლიფების წაკითხვა, თუმცა ჩვენი დროის ზოგი მეცნიერი ასეთ მნიშვნელოვან ფაქტებს არად აგდებს.
პლუტარქე ამბობს, რომ ეგვიპტური ანბანი შედგება 25 ასოსგან (რომლებსაც ისინი იყენებდნენ კარტუშებში). შამპოლიონმა კი შექმნა ალფავიტი, რომელიც 100-ზემეტ ნიშანს შეიცავს. არალოგიკურია რომელიმე ხალხს, მითუმეტეს ისეთ მაღალგანვითარებულს, როგორც ეგვიპტელები იყვნენ, შეექმნა 100-ზე მეტი ნიშანი სულ რათაც ოცდაათიოდე ბგერის გამოსახატად.
იეროგლიფების წაკითხვის უძველესი მეთოდი შამპოლიონმა მხოლოდ იმიტომ უარყო, რომ ყველა იეროგლიფი ვერ წაიკითხა! ყველაზე სასაცილო კი ის არის, რომ ყველა იეროგლიფი ვერც მისი მეთოდით იკითხება...
ზემოთგანხილული იეროგლიფი წაკითხულთა სიაში შედის.
///////////////////// ახალი მეთოდით `მრ~-ს ნიშნავს.
ახალი მეთოდის მიხედვით ამ იეროგლიფში ბოლო ფიგურა, ///// იმას აღნიშნავს, რაც პირველ ოთხ ფიგურაშია დაშიფრული _ ამ ფიგურის სახელს _ `მრ~. შამპოლიონის მომხრეები თვლიან, რომ ეგვიპტელები თანხმოვან ბგერებს წერდნენ, ხოლო ხმოვან ბგერებს... გულისხმობდნენ. ასეთ შემთხვევაში გაურკვეველი რჩება, კონკრეტულად სად რომელი ბგერა უნდა იგულისხმოს მკითხველმა, ვარიანტები კი ბევრი შეიზლება იყოს (ვთქვათ `მორი~, `მური~, `მერი~, `მურა~ და ა.შ.). ამასთან ერთად არავითარი საბაბი არა გვაქვს, ბოლო იეროგლიფი წინა იეროგლიფების `ამხსნელად~ მივიჩნიოთ და არა ერთ-ერთ რიგით ფიგურად, რადგან ეგვიპტელებს ამის არავითარი საბაბი და ნიშანი არ მოუციათ. ესეც არ იყოს, გამოდის, რომ ეგვიპტელებმა ჯერ ასოებით დაწერეს სიტყვა პირამიდა, მაგრამ მერე რატომღაც ჩათვალეს, რომ მას ვერავინ წაიკითხავდა და `მეტი სიზუსტისთვის~ მისი `ამხსნელი~ ფიგურაც მიამატეს, რაც რა თქმა უნდა ძალიან სასაცილოა, თუმცა შამპოლიონის მეთოდში უფრო სასაცილო რამესაც ვხვდებით:
///////// _ `რა~-ს მხედარმა აღამაღლა ცაში სული პირამიდიდან;
//////// _ `რა~-ს მხედარმა აღამაღლა ცაში;
/////// _ `რა~-ს მხედარი აღამაღლებს ცაში;
//////// _ აღამაღლებს ცაში.

მცირდება იეროგლიფების რაოდენობა _ ბუნებრივია მცირდება სიტყვების რაოდენობაც.

///////// _ `მრ~
///////// _ `მრ~
///////// _ `მრ~
///////// _ `მრ~

უცნაურია, მაგრამ ფაქტია _ უზარმაზარი ძალის მქონე ციური მოვლენა ტორნადო, მტაცებელი ფრინველი, უზარმაზარი მისიის მატარებელი პირამიდა ეხატება აქ თუ არ ეხატება, მაინც ორ ასოს, `მრ~-ს იღებენ. აშკარაა, რომ ეს ავადმყოფობა იეროგლიფებს ჩვენს ეპოქაში შეეყარა და ეგვიპტელები აქ არაფერ შუაში არიან. ჩემის ღრმა რწმენით, ეგვიპტელები ერთ ხაზსაც არ გაავლებდნენ უაზროდ.





მისმა ნაშრომმა მეცნიერების წინაშე ახალი კითხვები დასვა და მათზე პასუხის გაუცემლად ვერც მისი ჰიპოთეზის უარყოფას შეძლებს ვინმე


ამ კუსტარულ ლაბორატორიაში მოგვიანებით გიზომ საშუალო ზომის ტაშტში პატარა, `ოთახის ტორნადოების~ ხელოვნური გამოწვევა შესძლო


მან ამოხსნა იმ იეროგლიფების მნიშვნელობა, რომლების გაშიფვრაც აქამდე ვერავინ მოახერხა. ამის შედეგად ბევრი აქამდე წაუკითხავი ძველეგვიპტური წარწერის წაკითხვა შესაძლებელი გახდა.


ვარაუდობენ, რომ გიზოს აღმოჩენამ შეიძლება არა მხოლოდ ეგვიპტოლოგია `ამოატრიალოს~, არამედ კაცობრიობას ტორნადოების პროგნოზირებასა და თავიდან აცილებაშიც დაეხმაროს


გიზოს წიგნს, `პერსონალური ტორნადო ფარაონისსულისათვის” პენტაგონის სპეციალისტები სწავლობენ




ექსპერტთა საბჭო არ შეცდება, თუ გიზო ვაშაკიძეს ამ ნაშრომისათვის მიანიჭებს არა მარტო მეცნიერებათა კანდიდატის, არამედ გეოგრაფიულ მეცნიერებათა დოქტორის წოდებას. _ გ.ს. გოლიცინი _ რუსი აკადემიკოსი, ატმოსფეროს ფიზიკის ინსტიტუტის დირექტორი


ამ დროს გემებით მგზავრობისას სარგებლობდნენ არა მდინარის კალაპოტით, არამედ პირდაპირი უმოკლესი გზემით. მაგალითად ნოვკრატუსიდან მემფისში მგზავრობდნენ თვით პირამიდების გვერდის ავლით



კლდეზე დაკვირვებებით ეგვიპტელებმა დაადგინეს ტორნადოს ჩამოყალიბების მასტიმულირებელი მიზეზები, რის შედეგადაც აშენდა ხელოვნური კლდე, ანუ პირამიდა



ამ სიტყვის ფუძეა `//////////////~ _ ცეცხლი. მეცნიერებმა ვერ ახსნეს პირამიდისა და ცეცხლოვანი სვეტის ურთიერთკავშირი, რის გამოც ეს ფაქტი მიივიწყეს და ახლა სიტყვა პირამიდის წარმოშობის ახალ ვერსიებს ეძებენ. არადა ძველ ბერძნებს ზუსტად ის სახელი დაურქმევიათ პირამიდისთვის, რასაც ის იწვევდა



არალოგიკურია რომელიმე ხალხს, მითუმეტეს ისეთ მაღალგანვითარებულს, როგორც ეგვიპტელები იყვნენ, შეექმნა 100-ზე მეტი ნიშანი სულ რაღაც ოცდაათიოდე ბგერის გამოსახატად



იეროგლიფების წაკითხვის უძველესი მეთოდი შამპოლიონმა მხოლოდ იმიტომ უარყო, რომ ყველა იეროგლიფი ვერ წაიკითხა! ყველაზე სასაცილო კი ის არის, რომ ყველა იეროგლიფი ვერც მისი მეთოდით იკითხება...